Boer in transitie - Wytze Brandsma

Regelmatig interviewt Janna van der Meer een boer over zijn veranderende leven als agrarisch ondernemer (m/v).

“Misschien moeten boeren eens functioneringsgesprekken gaan voeren met hun koeien.”

Wytze Brandsma (37) is biologisch dynamisch melkveehouder en gevestigd aan de rand van Bolsward. Hij houdt 15 schapen en melkt 65 koeien op 65 hectare. Zijn bedrijfsvoering is honderd procent antibioticavrij. Wytze heeft al zijn land in weidevogelbeheer en zijn koeien grazen zoveel mogelijk buiten. Wytze:

De grootste verandering die ik de afgelopen jaren meemaakte, is dat mijn vader op 2 juli 2013 plotseling stierf. Ik zou net aan de slag op een biologische ananaskwekerij in Ghana. Na vijftien jaar op mezelf en omzwervingen over de hele wereld, woonde ik opeens weer thuis, met mijn moeder op de boerderij. De beesten moesten verzorgd, dus ik werd meteen fulltime boer. Dat betekende: aanpassen, hard werken en veel zelf uitzoeken. 

Mijn vader en moeder waren al sinds 1988 biologisch dynamisch en die bedrijfsvoering heb ik voortgezet. Biologisch dynamische landbouw gaat verder dan de biologische. Het is een soort bio-plus. Daarnaast mogen koeien bij ons hun hoorns behouden en zetten we preparaten* in. Bd-boeren krijgen gemiddeld 20 cent per liter meer voor de melk dan gangbare en iets meer dan biologische boeren.

ABC-beweiding

Sinds 2006 hebben wij een melkrobot, waardoor koeien zelf kunnen bepalen wanneer ze gemolken worden. Dit gaat 24 uur per dag door. We werken met zogenaamde ABC-beweiding en 'stripgrazen'.  Ik heb in Ierland gezien hoe dat werkt. Als een koe gemolken is, kan ze naar buiten en gaat ze door een selectiepoort. Afhankelijk van het tijdstip, laat de poort haar naar weiland A, B of C gaan. Van 5 tot 13 uur worden de koeien naar A gestuurd, van 13 tot 21 uur naar B en van 21 tot 5 uur naar C. 

Strip
In elk weiland geven we de koeien een 'strip' met gras waar ze kunnen grazen. Als deze 'strip' kaalgevreten is, gaan de koeien vanzelf terug naar de stal om óf eerst gemolken te worden, óf direct door te gaan naar het volgende weiland. Wij en de koeien moesten het leren, maar deze manier heeft als voordeel dat je weiden heel efficiënt kunt combineren met een melkrobot.

Bestuurswerk en ontwikkelingswerk

Ik sta aan het hoofd van het bedrijf en woon op de boerderij, maar ik zit samen met mijn zus Hedwig in de maatschap. Zij neemt de zorg voor het bedrijf twee dagen per week en een weekend per maand van me over. Verder springt ze bij als dat nodig is. Zo heb ik tijd voor mijn bestuurswerk voor Friesland Campina en kan ik, zo nu en dan, naar het buitenland om ontwikkelingswerk doen. Dat is ook in de lijn van mijn vader en moeder: zij hebben jaren in Kenia gewerkt. 

Uitdaging

Het werk in de ledenraad van Friesland Campina is momenteel mijn grootste uitdaging. De meeste boeren denken veel ‘op het eigen erf’. Bio-boeren hebben meestal een bredere blik. Mijn vraag is hoe we de andere boeren mee de goede kant op kunnen krijgen.

De maatschappij wil verandering, dus de politiek zal ons nieuwe regels gaan opleggen.

Zelf de regie houden

Boerenorganisaties als de LTO en coöperaties als Friesland Campina kunnen dat beter vóór zijn en zelf veranderingen doorvoeren. Dan houden we zelf de regie.

Misschien is over tien jaar heel Noord Nederland wel biologisch en gebruiken we hier geen vergif en kunstmest meer. Dat zou ik een logische ontwikkeling vinden voor zo’n klein en dichtbevolkt gebied. Bovendien claimen we altijd dat we kwaliteit leveren. Zo kunnen we dat waar maken.

Collegiale toetsing

Maar we moeten het wel durven. Nieuwe dingen zijn altijd moeilijk. Daarom helpt het als voorlopers elkaar, in kleine groepjes, steunen en de paden effenen voor volgers. 

Ook de biologisch dynamische landbouw ontwikkelt zich steeds door. Om dat te bevorderen doen bd-boeren aan ‘collegiale toetsing’. Dat houdt in dat we in groepjes van ongeveer vijf collega’s ieder jaar onze eigen ontwikkeling doornemen, zowel bedrijfsmatig als persoonlijk. Op die manier zet je weer even op scherp waar je heen wilt. 

Bewustwording

Deelname aan studiegroepen zou trouwens goed zijn voor alle boeren. We hebben nu de kringloopwijzer** als middel om bewustwording te stimuleren, maar daar wordt weinig mee gedaan. Misschien moeten boeren eens functioneringsgesprekken gaan voeren met hun koeien, of ze bedanken voor hun melk. Dat leidt vast tot nieuwe inzichten.

Contact met de consument

Een andere doelstelling van mij is, om contact met de consument te leggen en bewustzijn te stimuleren. Daarom bouw ik nu een winkeltje in de schuur en verkoop ik vlees, kaas en rauwe melk. Verder houd ik open dagen en denk ik na over een melktap. Het zou het mooiste zijn, als ik al mijn producten hier in Bolsward zou kunnen verkopen. Helaas is de wens er wel, maar de tijd niet altijd. De koeien komen natuurlijk wel eerst. 

*De klassieke biologisch-dynamische preparaten bestaan uit de spuitpreparaten en compostpreparaten. De spuitpreparaten, kiezel- en koemestpreparaat, worden over de gewassen of over het veld gespoten. De compostpreparaten, duizendblad-, kamille-, brandnetel-, eikenschors-, paardenbloem- en valeriaanpreparaat, worden bij het composteren van plantenafval of mest toegepast.

Volgens Rudolf Steiner (grondlegger van de bd-landbouw) maken preparaten de grond en de planten gevoeliger voor gunstige kosmische invloeden. 

**Met behulp van De KringloopWijzer kunnen melkveehouders de mineralenkringlopen van hun bedrijf in beeld brengen, bijvoorbeeld van stikstof en fosfaat. Efficiënt mineralengebruik leidt tot hogere gewasopbrengsten en minder verliezen van mineralen. Hierdoor kan een boer zijn bedrijfsvoering verbeteren en kosten besparen. Bovendien is het goed voor het milieu.

De serie Boerenportretten wordt mogelijk gemaakt door: Platform Natuurlijke Veehouderij / Natural Livestock, Boerengilde, Burgerinitiatief Kening fan ‘e Greide, Living Lab Natuurinclusieve Landbouw, Boerennatuur, Friese Milieu Federatie  en Vogelbescherming Nederland.