Boer in transitie - Michel Pauluis en Bregje Hamelynck

Iedere twee weken interviewt Janna van der Meer een boer over zijn veranderende leven als agrarisch ondernemer (m/v).

“Voedselproductie is ook een manier om een gemeenschap te vormen.”

De zelfoogsttuin Ús Hof van Michel Pauluis en Bregje Hamelynck vind je vlakbij Sibrandabuorren, een klein dorpje op de klei. Bij hun boerderij ligt 2 hectare land, dat ze door middel van permacultuur bewerken. Hun doel is daar een basisinkomen uit te halen en te laten zien, hoe een heel dorp ervan mee kan profiteren.

Michel: ‘Wij zijn eigenlijk geen boeren in transitie, omdat we meteen zijn doorgeschoten. We hebben geen agrarische achtergrond waardoor we van a naar b naar c moesten groeien. We zijn meteen bij c begonnen!’

Bregje: ‘Onze visie is dat ieder dorp een eigen productietuin en voedselcoöperatie zou moeten hebben. Het is belangrijk dat we, wat deze eerste levensbehoefte betreft, zoveel mogelijk zelfvoorzienend zijn. Voedselproductie is bovendien een manier om een gemeenschap te vormen.’

Permacultuur
Michel: ‘Permacultuur is hiervoor een geschikte landbouwmethode. Het verbetert de grond, verhoogt de biodiversiteit en je kunt er een hoge productie mee behalen.

Bregje: Michel en ik hebben allebei een academische opleiding en waren al jaren werkzaam als adviseurs op het gebied van duurzaamheid. De aanleiding om het roer om te gooien, was de bankencrisis in 2008. We vertrouwen het financiële systeem niet.’

Michel: ‘De mensen die dicht bij het vuur zaten waren bang: onze beschaving is tenslotte maar drie dagen diep. Als er langer dan drie dagen geen voedsel in de winkel ligt, komen vanzelf de knuppels tevoorschijn.’

Bregje: ‘We zijn toen na gaan denken over wat echt noodzakelijk is, mocht het systeem instorten. En dat blijkt niet zo veel te zijn: onderdak, warmte, kleding en voedsel. Wij besloten op voedsel in te zetten. Daarnaast dringt de tijd om nog een belangrijke reden: uit wetenschappelijke studies van het VN klimaatpanel blijkt, dat als we niet willen dat de temperatuur meer dan twee graden stijgt, we nog maximaal tien jaar, op de huidige manier kunnen doorgaan. De temperatuur stijgt exponentieel. Als de poolkappen eenmaal gaan smelten, worden er moerassen blootgelegd, waarbij methaan vrijkomt. Het broeikaseffect zal daardoor snel veel groter worden. Dan krijg je een proces dat niet meer te stoppen is. Het is dus tijd voor actie.’

Inkomen
Michel: ‘Wij willen graag laten zien dat het anders kan. Als je bedenkt dat het inkomen van de gemiddelde gangbare boer voor een groot deel uit overheidssteun bestaat. Terwijl ze een bulkproduct leveren voor de wereldmarkt. Een product dat bovendien een grote wissel trekt op het milieu en het landschap. Dan ga je nadenken over hoe je deze werkwijze kunt ombuigen. Hoe kunnen we gezond voedsel produceren voor een eerlijke prijs, met behoud van natuurwaarden én de relatie met de consument herstellen?’

Bregje: ‘Wij zijn georganiseerd als CSA. Dat staat voor Community Supported Agriculture. Dat betekent dat we samenwerken met de gemeenschap, waaraan we de gewassen leveren. In de winter overleggen we met onze abonnees over wat we het komende jaar zullen planten. We bekijken samen hoe het gaat en wat we kunnen verbeteren aan de diversiteit van onze groenten. Ook organiseren we aanvullende activiteiten in overleg. Onze abonnees hebben dus veel invloed op de bedrijfsvoering.

Andersom delen ze in het risico. Soms is het bijvoorbeeld een slecht jaar voor kolen, door ongunstige weersomstandigheden, plagen of andere 'calamiteiten'. Gelukkig zijn er dan meestal wel andere gewassen die het goed doen. We hebben hier vijftig verschillende soorten groenten. Door het abonnement zijn we verzekerd van een basisinkomen waarmee we gereedschap, compost en plantgoed kunnen aanschaffen en beloond worden voor onze inspanningen.

Abonnees betalen aan het begin van het seizoen of per kwartaal en krijgen wekelijks bericht welke groenten ze kunnen komen oogsten. Wanneer ze daar niet toe in staat zijn, door bijvoorbeeld tijdgebrek of om gezondheidsredenen, doen wij het voor ze, tegen een kleine extra vergoeding.’

Michel: ‘Als ieder dorp een CSA had, zou dat zorgen voor werkgelegenheid en meer betrokkenheid bij de voedselproductie.’

Kennis
Bregje: ‘Daarbij produceer je op deze manier kwalitatief hoogwaardig voedsel tegen een gunstige prijs. Zo is gezond voedsel ook beschikbaar voor mensen met een minder gevulde beurs.

We willen heel graag onze producten laten onderzoeken op samenstelling. Ik ben er van overtuigd dat doordat we zo gericht zijn op het verbeteren van de kwaliteit van onze bodem de groenten meer vitamines en mineralen bevatten dan de gewassen uit de gangbare landbouw.’

Michel: ‘De factor arbeid is nog een lastige. Het is fysiek werk en in de opstartfase van zo’n tuin moet er veel gebeuren. We krijgen nu hulp van vrijwilligers, stagiaires en mensen die re-integreren in de arbeidsmarkt. Maar uiteindelijk zou het één volledige betaalde baan per ha moeten opleveren. Wellicht ook ondersteund door technologische innovaties. Een kennis van me is bezig met een robot, die werkzaamheden in een tuin kan verrichten. Het klinkt tegenstrijdig, maar misschien kan de moderne precisielandbouw hulp bieden voor kleinschalige akkerbouwprojecten als de onze.’

De serie Boerenportretten wordt mogelijk gemaakt door: Platform Natuurlijke Veehouderij / Natural Livestock, Boerengilde, Burgerinitiatief Kening fan ‘e Greide, Living Lab Natuurinclusieve Landbouw, Boerennatuur, Friese Milieu Federatie  en Vogelbescherming Nederland.