2.3 Kruidenrijke weilanden, meerwaarde voor vee, bedrijf en weidevogels

Weidevogels zijn aantoonbaar gebaat bij kruidenrijke weilanden in plaats van monotone grasmatten met alleen maar het voedselrijke Engels raaigras voor de koeien. Zo is de overlevingskans van bijvoorbeeld gruttokuikens tweeënhalf keer hoger in nat, kruidenrijk grasland dan in monotoon productiegrasland. Maar ook voor het vee en het boerenbedrijf als geheel is er veel winst te halen uit kruidenrijke weilanden, stelt Rob Geerts, onderzoeker bij Wageningen University and Research.

Minder productie, meer waarde

De bruto productie van een wei met Engels raaigras is meer dan tien ton ‘droge stof’ per hectare, tegenover zes tot zeven ton per hectare kruidenrijk weiland. ‘Maar de koeien zijn wel dol op dat kruidenrijke gras’, aldus Geerts. ‘Bovendien hebben verschillende kruiden een positief effect op de gezondheid van de dieren. Voor een deel is dat meetbaar te maken, bijvoorbeeld door de mineralen en sporenelementen die wel in kruiden zitten en niet in raaigras.

Voor een ander deel zijn het ook lastig meetbare, maar toch duidelijk positieve effecten op de gezondheid van de dieren. Dieren die met kruidenrijk gras worden gevoed, hebben minder gezondheidsproblemen. Op een bedrijf kan ook makkelijk twintig tot dertig procent van het rantsoen met gangbaar Engels raaigras vervangen worden door ruwvoer afkomstig van kruidenrijk grasland, zonder dat de melkgift daaronder lijdt.’

Je moet er wel wat voor doen

‘Kruidenrijk weiland krijg je niet zomaar’, waarschuwt Geerts. ‘Zeker op voedselrijke grond moet je er wel wat voor doen. Wanneer er nog veel zaden in de bodem zitten, kan een boer zijn land ‘verschralen’, door de mestgift te verlagen. Dan zullen de oude kruiden spontaan terug kunnen komen. In andere gevallen zul je de kruiden actief moeten zaaien. Maar tenzij je een “Alpenweide” in de polder wilt maken, ga je beter niet voor goedkoop, door zo’n kruidenmengsel bij de eerste de beste leverancier vandaan te halen. Kies voor een zaadmengsel van inheemse herkomst’, zo waarschuwt Geerts.

Slootkantjes helpen kruidenrijkdom

Vleesveehouder Jan Vrolijk heeft een bedrijf in de Noord-Hollandse polder Zeevang, boven Purmerend. ‘Het was niet makkelijk om op ons bedrijf kruidenrijk grasland te creëren’, zegt Vrolijk. ‘In de veengrond zit zoveel voeding in de vorm van stikstof, dat het land makkelijk “vergrast”. Gelukkig hebben we ook tien kilometer sloten op ons bedrijf. Door het waterpeil hoog te houden, groeit het gras in de slootkanten traag. Daardoor krijgen de kruiden meer kans.

Witbol

Uit de discussie tijdens deze workshop blijkt dat ook elders in het land soms flink wordt gepuzzeld om voldoende kruidenrijk land te creëren. Zo worstelen veel boeren en gebiedscoördinatoren van de Agrarische Natuurverenigingen met de plant witbol, een grassoort die kruidenrijke weilanden makkelijk kan overwoekeren. Het liefst wil je de percelen met (te) veel witbol vroeg maaien, om zaadzetting en dus verdere verspreiding van dit gras te voorkomen. Tegelijk mogen de meeste kruidenrijke weilanden juist niet vroeg worden gemaaid, vanwege de weidevogelnesten en kuikens.

De oplossing ligt volgens de aanwezigen vooral in een gezamenlijke aanpak binnen agrarische natuurverenigingen: percelen die vroeger moeten worden gemaaid tegen witbol of andere ongewenste planten, kunnen dan elders worden gecompenseerd door weilanden die al verder ontwikkeld zijn tot kruidenrijk land.

In een oogopslag is de invloed van mest, bodem en water op graslandtypen zichtbaar

Download presentatie